آجر در گذشته یکی از مهم‌ترین مصالح در ساخت بناهای مختلف بوده و در طی زمان دستخوش تغییراتی شده است. با وجود افزایش تنوع مصالح ساختمان‌سازی، همچنان می‌توان کاربرد آجر را در پروژه‌های مختلف مشاهده کرد. آجرها به شیوه‌های مختلفی تولید شده و در ویژگی‌هایی مثل جنس و ابعاد تفاوت زیادی دارند.
امروزه انواع گوناگون آجرها با توجه به ویژگی‌های مختلفشان، در بخش‌های متعددی از پروژه‌های ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این مطلب از مجله مانامستر به بررسی انواع آجر می‌پردازیم، سپس ویژگی‌های مختلف و کاربردهایشان را بررسی می‌کنیم.
آجر چیست؟
برای این که بدانیم آجر چیست، باید با ساختار و کاربرد آن آشنا باشیم. آجرها بلوک‌های منظم و مکعبی شکل در ابعاد مختلف هستند که از نوعی گِل پخته شده به دست می‌آیند. انواع آجر با ابعاد و اشکال متفاوت در ساختمان‌سازی به عنوان کف‌پوش، دیوارپوش یا دیوارکشی کاربرد دارند و دارای قیمت‌های متفاوت هستند.
طول عمر استفاده از آجرها حدود هفت هزارسال است و از گذشته شاهد بکارگیری این مصالح در ساخت بناهای مختلف هستیم. با پیشرفت صنعت ساختمان‌سازی مصالحی به عنوان جایگزین آجر معرفی شدند، اما همچنان استفاده از انواع مختلف آجر، یک امر رایج محسوب می‌شود.
تفاوت خشت و آجر
اگر نمی‌‌دانید تفاوت خشت و آجر چیست، باید بگوییم که خشت‌ها در فضای باز و در نور خورشید خشک شده ولی برای پخته شدن آجرها از کوره‌های آجرپزی کمک می‌گیرند. در واقع می‌توان آجر را نوع پیشرفته‌تر خشت دانست؛ بنابراین آجرها دارای استحکام و طول عمر بیشتری هستند و کاربرد آجر درسته رواج بیشتری دارد.
مواد سازنده آجر
برای آشنایی با انواع آجر ساختمانی و کاربرد آن ها باید ابتدا با مواد اولیه ساخت آجرها آشنا باشید. ماده اصلی سازنده اغلب آجرها خاک رس است، اما امروزه مواد دیگری مثل ماسه، فلدسپات، سولفات‌ها، فسفات‌ها، آهک و کانی‌های آهن نیز به ترکیب آجر اضافه می‌شوند.
استفاده از متریال گوناگون باعث پدید آمدن ویژگی‌های مختلفی در آجرها می‌شود. به طور کلی می‌توان آجرها را بر اساس مواد سازنده به سه دسته آجرهای رسی، آهک شنی و بتنی تقسیم‌بندی کرد. در ادامه به بررسی هر یک خواهیم پرداخت.
- بیشتر بخوانید: هر آنچه لازم است درباره آجر ماسه آهکی بدانید!
آجرهای رسی
آجرهای رسی بر پایه خاک رس ساخته می‌شوند که با آب ترکیب شده و از این ترکیب خشت می‌سازند؛ این خشت‌ها درون کوره پخته شده و در نهایت آجر به وجود می‌آید.
از محبوب‌ترین انواع آجرهای رسی می‌توان به آجر قزاقی یا انواع آجر مهندسی اشاره کرد. نوع دیگری از آجرهای رسی در ترکیب با خاک رس و خاکستر بادی به وجود می‌آیند که دارای وزن پایین و مقاومت خوبی است.
انواع آجر آهک شنی
آجرهای آهک شنی از ترکیب ماسه، خاکستر بادی و آهک به علاوه رنگدانه‌های مختلف تولید می‌شوند. این آجرها در طی وارد شدن فشار و گرمای زیاد، پخته می‌شوند.
آجر بتنی
آجرهای بتنی از ریختن بتن در قالب به وجود می‌آیند و در مواردی مثل نما، نرده و تزئینات شهری استفاده می‌شوند. اضافه کردن رنگدانه به این آجرها باعث ایجاد طیف رنگ‌های مختلف می‌شود.
آشنایی با انواع آجرها
آجرها با توجه به کاربرد و ساختار نهایی دسته‌بندی می‌شوند؛ ترکیب مواد آجرها نقش مهمی در انتخاب روش ساخت و تقسیم‌بندی این مصالح دارند. برای مثال روش تولید آجرهای رسی در دو دسته سنتی و صنعتی قرار می‌گیرد. انواع دیگر آجرها که در ساختمان سازی کاربرد گسترده‌ای دارند شامل آجرهای سفالی، غیر رسی و پازلی می‌شوند.
آجر رسی سنتی
این دسته از آجرها به روش قدیمی و به شکل دستی تولید می‌شوند. قالب‌زنی آجر رسی سنتی با دست صورت گرفته و سپس در کوره محلی پخته می‌شوند. این آجرها دارای انواع مختلفی هستند که از نظر ظاهر و ویژگی‌ها با هم تفاوت دارند. از آجرهای رسی سنتی می‌توان به آجر قزاقی، لعابی، فشاری و جوش اشاره کرد.
آجر قزاقی
آجر قزاقی از محبوب‌ترین انواع آجر محسوب می‌شود که قدمتی طولانی دارد. این آجرها در رنگ‌های طیف قرمز مثل پوست پیازی، قرمز و گلبهی تولید می‌شوند. این مدل آجرها دارای کیفیت و ظاهر خوبی هستند.
آجر لعاب‌دار
آجر لعاب‌دار یا لعابی در روند تولید توسط یک لایه لعاب پوشیده می‌شود و سطحی صاف و صیقلی دارد. این نوع آجرها از دیرباز در معماری‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گرفتند و امروزه در دکوراسیون‌های سنتی به کار می‌روند.
لعاب روی آجر، مقاومت آن را در برابر رطوبت بالا برده و به طول عمر آجر می‌افزاید. انواع رنگ آجر لعابی شامل قرمز، نارنجی، آبی، سرمه‌ای و قهوه‌ای می‌شود که در بازار موجود هستند.
آجر فشاری
آجرهای فشاری از مقاومت فشاری بسیار بالایی برخوردار هستند و در مواردی مثل پی‌ریزی و زیرکاری ساختمان عملکرد بسیار خوبی دارند. این آجرها به صورت دستی خشت‌زنی می‌شوند و در کوره‌های آجرپزی با دمای بسیار بالا می‌پزند.
آجر جوش
این دسته از آجرها به نداشتن شکل منظم معروف هستند؛ در واقع آجرهای جوش در هنگام پخت حرارتی بیش از 1000 درجه دریافت کرده و تا مرز ذوب شدن می‌شوند. آجر جوش فاقد ظاهر هندسی زیبا و مقاومت فشاری بالا است؛ اما در برابر رطوبت بسیار مقاوم هستند. می‌توان از این آجرها به عنوان کف‌پوش مکان‌های مختلف استفاده کرد.
آجر رسی صنعتی
آجرهای رسی صنعتی، به کمک ماشین‌های مخصوص، قالب‌زنی و تولید می‌شوند. آجرهای صنعتی در دمای بسیار بالا پخته شده و انواع مختلفی دارند. محبوب‌ترین انواع آجرهای صنعتی آجر نسوز است که خود شامل دسته‌بندی‌های مختلف می‌شود؛ از سایر مدل‌های آجر صنعتی نیز می‌توان به انواع سوراخ‌دار و توپر اشاره کرد.
آجرهای نسوز
آجر نسوز یکی از جدیدترین مدل‌ها هستند که در انواع سیلیسی، قلیایی و آلومینیومی و در دمای بسیار بالا تولید می‌شوند. روش تولید آجرهای نسوز باعث طول عمر زیاد آن و دوام آن در برابر آسیب‌های فیزیکی و شیمیایی می‌شود؛ به همین دلیل انواع مختلف آجرهای نسوز در نما، کف‌پوش، شومینه یا کوره‌های مختلف به کار می‌روند.
آجر سوراخ‌دار
آجرهای سوراخ‌دار با نام لفتون نیز شناخته می‌شوند و در هر یک از آن‌ها بین 8 تا 10 عدد منفذ به قطر 1.5 تا 2 سانتی‌متر وجود دارد. به دلیل حضور این منافذ، ملات به شکل عمودی در آن‌ها نفوذ کرده و مقاومت بسیار بالایی را به وجود می‌آورد که مناسب دیوارچینی است.
آجر تو پر
آجرهای توپر سوراخ‌های کمتری نسبت به انواع لفتون دارند و وزن آن‌ها بیشتر است. این منافذ به عنوان عایق حرارتی عمل می‌کنند و توسط ماشین‌های مخصوص ایجاد می‌شوند.
آجرهای سفالی
آجرهای سفالی یا ایتال در کوره‌های آجرپزی تولید می‌شوند؛ این آجرها وزن کمی داشته و در ساختمان‌سازی کاربرد زیادی دارند. درصد جذب آب در آجرهای سفالی بسیار پایین است و چسبندگی خوبی در کنار ملات دارند.
انواع آجر غیر رسی
آجرهای غیر رسی از مواد دیگری مثل ماسه سیسیلی، آهک و سیمان تولید می‌شوند و دارای انواع توپر و سوراخ‌دار هستند. در این طبقه بندی انواع آجر تحمل فشاری بالایی را شاهد هستیم و در پروژه‌های دیوارچینی به کار می‌روند.
آجرهای پازلی
انواع پازلی از جدیدترین انواع آجر هستند که مانند لگو، فضایی برای متصل شدن دارند؛ این دسته از آجرها در دو مدل معمولی و نسوز تولید می‌شوند و در عملیات‌هایی مثل دیوارچینی، نما و ساخت شومینه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دسته‌بندی انواع آجرها بر اساس کاربرد
طبقه بندی انواع آجر بر اساس کاربرد آن‌ها، باعث افزایش سرعت ساخت یک سازه می‌شود. کاربرد آجر ها با توجه به ویژگی‌های مختلف مثل استحکام و مقاومت فشاری، وزن، انبساط رطوبتی و حرارتی، ظاهر، مقاومت در برابر حرارت، میزان جذب آب و خواص شیمیایی آن‌ها تعیین می‌شود.
به طور کلی انواع آجر بر اساس کاربرد در ساختمان‌سازی به سه دسته آجر نما، مهندسی و معمولی تقسیم می‌شوند. نوع دیگری از آجرها، در ساختمان سازی به کار نمی‌رود و تنها در ساخت کوره‌های صنعتی کاربرد دارد.
آجر نما
یکی از کاربرد های آجر، بکارگیری آن در نمای ساختمان‌ها با سبک‌های مختلف است. آجرها از دیرباز در معماری ساختمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفتند؛ به همین دلیل دیدن آجرهایی با رنگ قرمز حس نوستالژی و گرمای خوبی در دل افراد به وجود می‌آورد.
با خرید آجر قزاقی یا رنگ‌های مختلف آجر لعاب‌دار، می‌توان آن‌ها را در نماهای سبک کلاسیک یا حتی مدرن استفاده کرد. همچنین، آجرهای نسوز گزینه مناسبی برای طراحی شومینه هستند. ویژگی‌های بارز آجرهای نما شامل داشتن مقاومت بالا در برابر حرارت، رطوبت و نفوذ آب می‌شوند. قیمت اجرنما نسبت به سایر مصالح دکوراتیو ساختمان مناسب‌تر است.
آجرهای دکوراتیو
آجر دکوراتیو که با نام آجر آنتیک و هلندی شناخته می‌شود، در ساختار خود مواد پلیمری و نانو دارد. ساختار آجر هلندی باعث مقاومت آن در برابر قارچ و باکتری می‌شود و به طول عمر آن می‌افزاید. این آجرها در دکوراسیون داخلی خانه‌ها در مناطق مختلف جغرافیایی کاربرد دارند.
آجر مهندسی
کاربرد آجر مهندسی در ایجاد استحکام بدنه ساختمان خلاصه می‌شود؛ زیرا این دسته از آجرها دارای مقاومت بسیار بالا و تحمل وزن زیاد هستند. آجرهای مهندسی ظاهر زیبایی ندارند؛ اما مقاومت فشاری و دوام آن‌ها در برابر حرارت، رطوبت و نفوذ آب بسیار زیاد است.
می‌توان آجرهایی که به روش ماشینی تولید می‌شوند را بهترین آجرها در کاربرد مهندسی دانست. آجرهای مهندسی رنگ‌بندی محدودی دارند و در دو دسته 3 طرف نما و 4 طرف نما تقسیم‌بندی می‌شوند.
آجر معمولی
آجرهایی که از مقاومت فشاری و زیبایی ظاهری خاصی برخوردار نیستند، قیمت کمتری دارند و در موارد ساده‌تر به کار می‌روند. برای مثال می‌توان از انواع آجرهای جوش، لعابی یا آهکی برای طراحی کف‌پوش‌ها استفاده کرد. این آجرها مقاومت خوبی در برابر نفوذ آب دارند و برای کف‌سازی دکوراسیون‌های مختلف مناسب هستند. همچنین می‌توان از این مدل‌ها برای مشخص کردن حصار و محدوده باغچه استفاده کرد.
آجرهای کوره صنعتی
به دلیل مقاومت بالای برخی از آجرها در برابر حرارت و افزایش دما، شاهد کاربرد آجر در کوره های صنعتی هستیم؛ در واقع در ساختار کوره‌های صنعتی از آجرهای مخصوص استفاده می‌شود. انواع کوره‌ها در سه دسته تونلی، هوفمان و تنوره‌ای دسته‌بندی می‌شوند که برای هر کدام باید از آجر مختلفی استفاده کرد.
درجه‌بندی آجرها
آجرها بر اساس کیفیت به سه درجه مختلف دسته‌بندی می‌شوند؛ میانگین قیمت آجرهای درجه یک بیشتر و قیمت آجرهای درجه سه کمتر است. کیفیت آجرها با توجه به معیارهایی مثل مقاومت فشاری، رنگ، نوع بافت، درصد جذب آب، میزان پختگی و ترکیب مواد ترکیبی تعیین می‌شود.
ویژگی‌های آجر درجه یک
آجرهای درجه یک مقاومت خوبی در برابر خراشیده شدن و خرد شدن دارند. این آجرها به خوبی پخته شده و مواد ترکیبی آن‌ها فاقد شن و سنگریزه است. درصد نفوذ آب در این آجرها کمتر از ده درصد بوده و بافت همگن و منظمی دارند.
مقاومت فشاری آجرهای درجه یک بین 245 تا 280 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع است. شوره و حالت‌های زنگ‌زدگی بر روی این آجرها به وجود نمی‌آید و دارای طول عمر بالایی هستند. آجرهای درجه یک در رنگ‌های زرد یا قرمز یک دست تولید می‌شوند و همه آن‌ها یک شکل و یک ابعاد مشخص دارند.
انواع آجرهای درجه دو
این آجرها در ابعاد استاندار و یکسان تولید شده و رنگ آن‌ها به شکل قرمز و زرد یکدست است. تقریبا تا حد خوبی پخته شده‌اند و شکل منظمی دارند. آجرهای درجه دو جذب آب زیادی ندارند و بین ده تا پانزده درصد آب جذب می‌کنند.
مقاومت فشاری این آجرها بین 154 تا 175 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع است. مقاومت آجرهای درجه دو در برابر خراشیده شدن در سطح قابل قبولی قرار دارد.
آجرهای درجه سه
آجرهای درجه سه شکل و ظاهر منظمی ندارند و به خوبی حرارت ندیده‌اند. جذب آب این آجرها بیشتر از پانزده درصد بوده و مقاومت فشاری آن‌ها بین 105 تا 140 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع است. آجرهای درجه سه در برابر خراشیدگی و خرد شدن مقاومت زیادی ندارند و بافت آن‌ها همگن نیست.
ابعاد استاندارد آجرها
ابعاد آجر در طی زمان‌ها و با توجه به سبک معماری، دستخوش تغییرات زیادی شده و تنها یک اندازه خاص به عنوان معیار شناخته نمی‌شود. در هنگام در نظر گرفتن ابعاد آجر باید به میزان مصرف ملات دقت شود؛ اگر اندازه آجرها بسیار کوچک باشد باید از مقدار زیادی ملات استفاده شود و به همین دلیل شاهد افزایش هزینه‌ها هستیم. انتخاب آجرهای بسیار بزرگ نیز می‌تواند در نصب و جابجایی مشکلاتی را به وجود بیاورد.
در گذشته آجرها با ابعاد 50x50x50 یا 25x25x25 تولید می‌شدند و به ترتیب آجر نظامی و ختایی نام داشتند. امروزه ابعاد استاندارد آجر برای دیوارچینی 11x22x5.5 سانتی‌متر یا 5x10x20 سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود. ابعاد آجر 3 سانتی که در واقع با اندازه‌های 3x11x22 تولید می‌شود، برای طراحی نما و دکوراسیون داخلی و خارجی ساختمان‌ها استفاده می‌شود.
نکات مهم در مورد انتخاب آجر
در این مطلب متوجه شدیم آجر چیست و انواع آن را بررسی کردیم؛ در ساخت هر بنایی باید از آجر مناسب استفاده شود تا مقاومت و زیبایی یک سازه تضمین گردد. بهترین آجرها برای ساخت و ساز آجرهای درجه یک هستند که اشکال و ابعاد یکسانی داشته و از بهترین متریال‌‌ها ساخته می‌شوند.
مهم‌ترین نکات در انتخاب آجر برای ساخت و ساز و دیوارچینی، مقاومت آجرها، ابعاد و قیمت آن‌ها است. از سوی دیگر برای انتخاب آجر طرح چوب، آجر رستیک یا خرید آجر انگلیسی دکوراتیو باید جلوه و طول عمر آجرها نیز در نظر گرفته شود.
اگر قصد خرید آجر را دارید، می‌توانید از مشاوران شرکت تولید و پخش مصالح ساختمانی مانامستر کمک بگیرید. مانامستر مرکز تولید، پخش، صادرات و فروش عمده مرغوب‌ترین مصالح ساختمانی با بهترین کیفیت در استان یزد است. متخصصان مانامستر به صورت رایگان شما را در مسیر انتخاب متریال ساختمان‌سازی و دکوراتیو یاری خواهند کرد.
کلام آخر
آجرها برای مدت طولانی بخشی از مصالح مورد نیاز ساختمان‌سازی و معماری بوده‌اند. امروزه دسته‌بندی‌های انواع آجر بسیار گسترده‌تر شده و در بخش‌های مختلفی مثل نمای ساختمان‌ها، دکوراسیون داخلی، پی‌ریزی، دیوارکشی و کف‌سازی، از این مصالح استفاده می‌شود.
برای خرید آجر ساختمانی باید ویژگی‌های مختلفی مورد بررسی قرار بگیرند تا از ایجاد مشکلات و حوادث پیشگیری شود؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود برای خرید آجر از متخصصان مانامستر کمک بگیرید. در این مطلب از سایت مانامستر انواع آجر و کاربرد آن‌ها را بررسی کردیم و ویژگی‌های هر یک را مورد بحث قرار دادیم.
